Boekrecensie: 'Bartali' zou elke wielerliefhebber in zijn kast moeten hebben

Het kinderboekenweekgeschenk van 1994 was Fausto Koppie, een boek waarin de Italiaanse grootheid Fausto Coppi centraal stond. Sinds ik dat verhaal als jochie las zweeft zijn naam in mijn hoofd. Later leerde ik de naam van Coppi's rivaal kennen: Gino Bartali. De twee pezige Italianen vochten menig duel uit in de jaren veertig en vijftig. Die periode werd overschaduwd door de Tweede Wereldoorlog, waarin Bartali een heldenrol speelde. Frederik Backelandt schreef Bartali, het derde boek in de reeks Les Héros! van Uitgeverij Kannibaal. De eerste twee delen gingen over Jacques Anquetil en Rik van Looy. Het zijn vierkante boekjes met een luxe afwerking.

Het verhaal over Bartali is prachtig. In 1914 werd hij geboren in Ponte a Ema, een dorpje vlak onder Florence in de regio Toscane. Als kleine jongen fietst hij op een bij elkaar gespaard fietsje elke dag een flinke heuvel op naar school. Elke dag een stukje verder tot hij fietsend boven kon komen. Hij komt als puber bij een fietsenmaker te werken die zelf bij de amateurs koerst. Tijdens een trainingsritje merkt hij dat het hem niet lukt om Bartali op heuvels te lossen. Hij vertelt aan diens ouders dat zijn toekomst in het wielrennen ligt. Nadat Bartali zijn vaders zegening krijgt, begint hij met koersen. Het begin van een lange, rijke carrière.

In Bartali beschrijft Backelandt aan de hand van tientallen foto's het leven van de Italiaan. Hij wint in de jaren dertig tweemaal de Giro d'Italia, maar krijgt in 1940 te maken met een jonge concurrent: Fausto Coppi. Die wint dat jaar de Giro, Bartali wordt slechts negende. Een dag na Coppi's Giro-overwinning verklaart Italië de oorlog aan Frankrijk en Groot-Brittannië. Vanwege een onregelmatige hartslag komt Bartali er in zijn diensttijd makkelijk vanaf als militair koerier. Coppi heeft dat 'geluk' niet, hij wordt zelfs uitgezonden naar Afrika en daar vastgehouden als krijgsgevangene.

Bartali was inmiddels een bekendheid in Italië en maakte daarvan gebruik toen de aartsbisschop van Florence hem iets vroeg waarmee hij naar vermoedens honderden levens heeft gered. Hij kreeg foto's van joodse mensen mee, die hij in zijn framebuizen verstopte en naar een klooster in Assisi bracht, zo'n 180 kilometer van zijn woonplaats. Daar werden valse identiteitspapieren geprepareerd en als die klaar waren reed Bartali de 180 kilometer weer naar huis. Naar verluidt heeft hij dit kunststukje in 1943 en 1944 een keer of veertig herhaald. Het past goed in het beeld van 'De Vrome', een bijnaam die Bartali kreeg vanwege zijn religieuze overtuiging. Al voor de oorlog werd Bartali door de Italianen ingezet als politiek verlengstuk, iets waar hij zich liever niet mee bemoeide.

Backelandt beschrijft Bartali's leven op een begrijpbare manier zonder belangrijke details weg te laten. Zoals de langzame ondergang die hij in de jaren vijftig onderging. Maar opgeven zou hij nooit. Tijdens een tv-interview aan het einde van zijn carrière zei Bartali eens: 'Het leven is als de Giro. Daar lijkt geen einde aan te komen, maar op een gegeven moment komt de laatste etappe. Misschien had je er niet op gerekend, maar ik nu wel. Over een tijdje word ik geroepen en ga ik daarheen, naar boven. De hemel is vast een heerlijke plek, net als de groene toppen van de Dolomieten nadat je honderd bochten hebt gedraaid en al die tijd hebt doorgetrapt.'

Gino Bartali sprak nooit over zijn heldendaden in de oorlog, waarmee hij met gevaar voor eigen leven dat van anderen redde. Tegen zijn zoon Andrea zei hij: "Je moet het goede doen in het leven maar daar hoef je niet over op te scheppen." Na zijn wielercarrière is hij nog commentator, ploegleider en ondernemer geweest. Bartali is een mooi naslagwerk dat elke wielerliefhebber in zijn kast zou moeten hebben. Al is het alleen maar om de iconische foto's.

Bartali

Frederik Backelandt

120 pagina's

€ 22,50

Hier te koop.

Recensie door: Kees de Jong