Column: Waarom Lefevere en co nog wel iets kunnen leren van empathie Jumbo-Visma en BORA

Bij de Olympische Spelen in Tokio nam de Amerikaanse Simone Biles het dappere besluit om turnoefeningen te laten lopen vanwege haar mentale gesteldheid. De Japanse tennisster Naomi Osaka deed dit jaar al hetzelfde, door de stekker er even uit te trekken na een openlijke verklaring over faalangst en mentale druk. En natuurlijk hebben we Tom Dumoulin als voorbeeld in de wielersport, de Nederlander die een sabbatical nam omdat hij niet meer gelukkig was. Een moedige kentering in de topsport, voorlopig pijnlijk tegengewerkt door mensen binnen en buiten de sport, die te makkelijk over het mentale aspect heen walsen.

Mijn collega Jannick schreef enkele weken geleden al een column over de soap rond Sam Bennett en Patrick Lefevere. Bennett had een blessure opgelopen richting de Tour de France, Lefevere geloofde hem niet, Bennett reed geen Tour en Lefevere trok fel van leer in de media. Zelfs vorige week was hij nog niet uitgesproken over de Ierse sprinter, die het nest van Deceuninck-Quick-Step na dit seizoen verlaat en terugkeert naar BORA. Lefevere noemde Bennett 'het toppunt van mentale zwakte'. 'Weggaan bij BORA-hansgrohe en tegen iedereen zagen dat hij er gepest werd en zo bijna depressief en failliet was, maar veertien maanden later doodleuk retourneren. Het is hetzelfde als dames die na partnergeweld toch nog terugkeren naar huis.'

Dumoulin, Osaka en Biles onder vuur

Stef Clement was na de zilveren medaille van Tom Dumoulin bij de olympische tijdrit in Tokio al net zo ongefilterd. Toen er in de studio met een warm hart werd gereageerd op de tranen van Dumoulin na afloop van de tijdrit, noemde Clement de Nederlander 'niet zielig'. 'Hij heeft iets meegemaakt dat voortkomt uit een tekortkoming die hij heeft om topsport op het hoogste niveau te bedrijven. Namelijk dat-ie de keerzijde van de medaille niet aankan. De druk.' Clement nam Bauke Mollema, die vierde werd in de wegwedstrijd, als voorbeeld. 'Mollema, die accepteert dat gewoon en gaat door.' Clement vond het zielig voor mensen die door fysieke blessures niet meer konden fietsen, maar een mentale blessure zag hij niet als kwaal.

Het zijn twee pijnlijke voorbeelden waarom het anno 2021 nog steeds geen pretje is om topsporter te zijn. Helemaal niet als je als topsporter je twijfels uit. In de ogen van mannen zoals Lefevere en Clement ben je dan een slappe zak, en o wee als je een beetje zelfmedelijden hebt... In de ogen van velen was de stap van Dumoulin om er even mee te stoppen een dappere. Net zoals de beslissingen van Biles en Osaka werden toegejuicht. Toch is dat niet het hele verhaal. Toen Osaka recent als eerste vrouwelijke en zwarte atleet op de cover stond van Sports Illustrated, ging het niet over de mooie foto en het verhaal dat Osaka deelde. Journalist Megyn Kelly van NBC en FOX News stelde op Twitter doodleuk de vraag waarom Osaka het wel aandurfde om op de cover te staan? En waarom ze wel een Netflix-serie maakte, maar geen persconferenties aandurfde na een tenniswedstrijd?

Dezelfde Megyn Kelly viel Simone Biles aan in een podcast. 'Ze verdient ons begrip, onze empathie en we moeten haar bedanken, maar we hoeven dit niet te vieren als zoiets als emancipatie.' TV-presentator Piers Morgan schreef een column, waarin hij Biles opriep om niet al haar olympische onderdelen over te slaan. 'Laat je niet leiden door alle Twitter-nonsens, door mensen die je liefde geven nu je faalt. Echte kampioenen geven niet op.' Toen Biles op dinsdag op de balk terugkeerde in de turnhal, klopte Morgan zichzelf op de borst. 'Ik ben blij dat ze mijn column heeft gelezen en is teruggekeerd.' Diezelfde Morgan mengde zich overigens ook al in de Britse soap rond Meghan Markle, getrouwd met prins Harry. Zo geloofde hij onder meer niet dat Megan met mentale problemen kampte en suïcidale gedachten had. Hij beperkt zich met zijn populaire oneliners dus niet louter tot de sportwereld, Morgan heeft een twijfelachtige status opgebouwd.

Eén misplaatste opmerking kan genoeg zijn voor jarenlange therapie

Voorbeelden genoeg dus en helaas moeten we vaststellen dat hoeveel steun en empathie er ook is voor dappere beslissingen, er zijn altijd types zoals Kelly en Morgan die scoren over de rug van iemand die zich van zijn of haar meest kwetsbare kant liet en/of laat zien. In de wielersport zijn Clement en Lefevere de meest recente voorbeelden. En hoewel Lefevere in negentig procent van de tijd toch al in de media verschijnt vanwege opvallende uitspraken, is hij uiteindelijk toch vooral één van de meest invloedrijke personen in de sport. Zijn ploeg rijdt altijd en overal de stenen uit de straat en Lefevere slaagt er altijd in om het maximale uit zijn team te halen. Hij bekommert zich om zijn renners, treedt bij sommigen zelfs op als vaderfiguur. Hij beschermt ze en verdedigt ze met hand en tand, met de zaak-Fabio Jakobsen tegen 'moordenaar' Dylan Groenewegen als beste voorbeeld. Helaas is het zo dat als iemand niet in de maat loopt, Lefevere er vaak ook als de kippen bij is om iemand helemaal kapot te maken. Dat is pijnlijk, juist van iemand die zo'n belangrijke rol speelt in de wielersport.

Want als de topsport vooruit wil, en daarmee ook de conservatieve wielersport, dan zullen ook mensen zoals Lefevere moeten inzien dat de wereld verandert. Dat het niet normaal is om iemand 'het toppunt van mentale zwakte' te noemen. Dat het niet normaal is dat je een renner publiekelijk afmaakt, zonder na te denken over de gevolgen. Dat het niet normaal is om Bennett te vergelijken met zo ongelofelijk veel vrouwen in deze wereld die fysiek en mentaal worden mishandeld en uit angst voor de gevolgen blijven waar ze zijn. Alleen al binnen de EU maakte 45 procent (!) van alle vrouwen fysiek en/of seksueel geweld mee in hun leven... Misschien heeft Lefevere het allemaal op een rijtje en slaat hij zichzelf daarvoor op de borst; in deze wereld zijn er vooral een helemaal mensen die zich niet altijd oké voelen. Oók in de topsport.

Het idee dat je altijd hard moet zijn, altijd moet doorgaan en dat er geen plaats mag zijn voor emotie, gevoel en twijfel is een achterhaald fenomeen in het leven. Nu mijn vrouw al drie jaar depressief is, weet ik uit ervaring dat er niet veel voor nodig hoeft te zijn om trauma's uit het verleden te triggeren. Er zijn soms jaren therapie nodig voor mensen die vroeger in hun jeugd gepest zijn of die te maken hebben gehad met geweld. Dat je goed bent in turnen, tennissen of fietsen, wil niet zeggen dat je meteen een stalen kop hebt, een robot die alles van zich af laat glijden. Als Bennett volgens Lefevere zo 'mentaal zwak' is, is het juist een doodzonde om hem zo openlijk aan te vallen, omdat juist hij gevoelig kan zijn voor de gevolgen. Datzelfde geldt voor Clement over Dumoulin, Kelly over Osaka en Morgan over Biles. Natuurlijk gaan veel topsporters door waar 'normale' sporters stoppen, maar het wordt tijd dat we onze columns, nabeschouwingen en analyses vullen met de vraag: wat gaan we doen aan het mentale vraagstuk?

Jumbo-Visma en BORA-hansgrohe; zo kan het dus ook

Jumbo-Visma - sowieso al voorloper op veel gebieden - toonde rond de zaak-Dumoulin aan hoe het ook kan. Sportief directeur Merijn Zeeman en zijn staf gaven de Nederlander de ruimte en toen die er klaar voor was om weer te fietsen, kreeg Dumoulin alle vrijheid. 'We lieten hem een stap terug doen en zijn eigen programma ontdekken. Daarom is die zilveren medaille ook echt zijn succes. We zijn altijd achter hem blijven staan, maar hij heeft het heft echt in eigen handen genomen. Dat is een groot compliment voor hem', zo klonk het. Dat Zeeman en Lefevere niet echt met elkaar overweg kunnen, mag dan ook geen verrassing heten.

Ook van BORA-hansgrohe, volgens Lefevere's anekdote de aanstichter van partnergeweld jegens Bennett, kan hij misschien nog wel iets opsteken. Zo kreeg Lennard Kämna recent alle ruimte om te herstellen van een infectie, en de mentale problemen die daarbij om de hoek kwamen kijken. Met de terugkeer van Bennett toont het bovendien aan dat het een groot hart heeft, en dat er niemand hoeft te worden afgemaakt bij een transfer. Ralph Denk is eerlijk: 'Het is geen geheim dat zijn vertrek in 2019 ons pijn heeft gedaan, maar ik begrijp waarom die stap toen belangrijk was voor zijn carrière. We zijn een ploeg die veel waarde hecht aan samenwerking, respect en eenheid. Je kunt soms onenigheid hebben, maar zolang je elkaar met respect behandelt, vind je elkaar altijd terug.' Zo kan het dus ook, klasse!

De wielersport heeft nog een hele lange weg te gaan, veel langer nog dan bij veel andere sporten. In het wielrennen rijden amper zwarte mannen of vrouwen rond, er wordt bijvoorbeeld niet geknield voor de start, renners uit Algerije en Eritrea worden door een Duitse coach 'kamelendrijvers' genoemd en de beste man komt er vanaf met een schorsing. Renners worden uitgeperst en veel te vaak lezen we naderhand terug dat er te weinig sprake was van overleg en inspraak vanuit de renner zelf; fysiek en mentaal. Als een renner een jaar niet goed rijdt, is het gedaan met zijn of haar kansen, in plaats van dat er wordt gezocht naar een verklaring om het beter te maken. Het moet maar eens klaar zijn met het idee dat we alles kunnen zeggen wat we willen en dat de topsporters van deze wereld het maar moeten slikken. Klaar met het idee dat mentale kwetsbaarheid als iets negatiefs wordt gezien, want juist de mentale kant is in tijden van social media belangrijker dan ooit!

Bram van der Ploeg (Twitter: @BvdPloegg | e-mail: b.vanderploeg@indeleiderstrui.nl)