De man die het wielrennen zó veel kleur gaf: het stoppen van Peter Sagan is het einde van een tijdperk

Op 1 oktober 2023 reed Peter Sagan zijn allerlaatste koers als professioneel wegwielrenner: in de Tour de Vendée eindigt hij op een negende plaats. Het Sagan-tijdperk leek door toedoen van tegenvallende resultaten al een tijdje voorbij, maar het was op die bewuste zondag in het westen van Frankrijk dat het einde van een fenomenale wielerloopbaan een feit was. Een ode aan 'Peter de Grote', de man die het wielrennen zó veel kleur wist te geven.

Toegegeven: dit eerbetoon - wat tegelijkertijd dienstdoet als onderdeel van de 'deze wielrenners zijn gestopt'-serie - is geschreven door een fan. Dat heet: net als vele anderen kon ondergetekende als een volger van de wielersport bestempeld worden, maar zorgde de flamboyante Slowaak er aan het begin van het vorige decennium voor dat de liefde voor de koers officieel was. Sagan kon zelfs aan het prille begin van zijn carrière immers al als entertainer, grapjas én klasbak ineen gezien worden.

Al heel jong héél veelzijdig: Sagan is sterk op de racefiets, mountainbike en crossfiets

Laten we beginnen bij het begin: op 26 januari 1990 ziet Peter Sagan het levenslicht in Zilina, een stad in het noordwesten van Slowakije. Pa en ma moesten destijds saampjes het gezin zien te onderhouden en hielden zich derhalve hoofdzakelijk bezig met het reilen en zeilen van hun niet al te grote winkeltje, eveneens gevestigd in Zilina. Dat heeft als gevolg dat jonge Peter vooral wordt opgevoed door zijn oudere zus Daniela. Als kleine jongen is Sagan op het gebied van sport iemand met een brede smaak. Jarenlang oriënteert hij zich. maar op 9-jarige leeftijd hakt hij dan toch de knoop door en beslist hij om zich te wagen aan het fietsen. Het is een sport die over het algemeen weinig populariteit geniet in Slowakije.

Sagan en tweewielers blijken al gauw een goede combinatie en het is vooral de mountainbike waar hij aan verknocht raakt. Al freewheelend toert een losbandige tiener door de buitenwijken alsmede het centrum van de 80.000 inwoners tellende stad, zo laten verschillende YouTube-filmpjes uit de oude doos zien. In diezelfde periode besluit Sagan zich ook maar aan te sluiten bij 'Cyklisticky spolok Zilina', een lokaal fietsclubje.

Van het een kwam het ander en binnen no-time waagde Sagan, die toen al te boek stond als technisch begaafd talent, zich aan verscheidene wielerwedstrijden, zowel op de racefiets als de mountainbike (en soms ook op de crossfiets). Hij snelde met enige regelmaat naar (solo-)overwinningen, al was het vooral de manier waarop hij won die in het oog sprong. De ene keer won hij op tennisschoenen, de andere keer in zijn jogginspak (of een combinatie van). Het meest legendarische verhaal uit die tijd is misschien wel dat van de zogeheten Slovak Cup. Sagan had namelijk per ongeluk zijn eigen fiets verkocht en had niet op tijd een reserve gekregen van zijn toenmalige sponsor. Noodgedwongen moest hij de race afwerken op een geleende supermarktfiets van zijn zus. U raadt het al: de opvallende verschijning won met speels gemak, ondanks dat hij het moest doen met slechtwerkende remmen en een flink gehavend (en beperkt) versnellingsapparaat.

2008 is het échte doorbraakjaar van Sagan

Doorheen de verschillende jeugdcategorieën bleef Sagan continu opzien baren. Een solozege hier, een bijbehorend markant zegegebaar daar. Sagan werd, net als Michal Kwiatkowski, bestempeld als de één van de meest vooraanstaande wielertalenten. De uiterst getalenteerde jongeman kwam steeds nadrukkelijker op de radar van allerlei wielerploegen te staan, vooral toen hij in 2007 bij de junioren zowel het Slowaaks kampioenschap op de weg als in het veldrijden wist te winnen. Dat jaar racete hij op zijn mountainbike dan weer naar een derde plaats op het EK. Het waren de eerste tekenen van de later zo karakteriserende veelzijdigheid van Sagan.

2008 was misschien wel het definitieve doorbraakjaar van Sagan, die toen Europees kampioen én wereldkampioen mountainbiken bij de junioren werd. Die offroad-titels leverden hem talloze aanbiedingen van wegploegen op. Kort daarop werd hij officieel ingelijfd door Dukla Trencin-Merida, een Continentale ploeg uit Slowakije. Zijn twee jaar oudere broer Juraj maakte ook deel uit van die brigade. Ook op het geasfalteerde liet hij dat kalenderjaar van zich spreken door een paar puike prestaties, waarbij zijn tweede plaats in Parijs-Roubaix voor junioren eruit sprong.

Deal met ploeg van Lefevere van de baan, Sagan boekt eerste profzege in Parijs-Nice van 2010

Wat goed is, komt snel: Sagan leek in 2009 op weg naar de ploeg Patrick Lefevere. Er deed zich echter een kink in de kabel voor en de deal was van de baan, wat erin resulteerde dat de Slowaak nog een jaartje bij de beloften (en dus bij Dukla Trencin-Merida) moest blijven rijden. Sagan reed ook een flink aantal wedstrijden bij de elite. En met succes, daar hij meermaals een overwinning of ereplaats behaalde in 1.2- of 2.2-races. Eind 2009 kwam Sagan via fietsenconstructeur Cannondale in contact met WorldTour-ploeg Liquigas-Doimo. De deal was al snel beklonken en op 1 januari 2010 mocht de bijna 20-jarige Sagan zich officieel WorldTour-prof noemen.

'De kat uit de boom kijken' gold niet voor Sagan, die in zijn eerste WorldTour-wedstrijden gelijk bij de pinken was. Zijn eerste profzege boekte hij niet in de minste koers, daar hij op 10 maart 2010 victorie kraaide in de derde rit van Parijs-Nice. In een licht oplopende sprint was hij de snellere van routiniers Joaquim Rodriguez en Nicholas Roche. Twee dagen later was ook rit vijf een kolfje naar zijn hand: Sagan maakte furore en vergaarde bekendheid bij een steeds groter wordend publiek.

Wat daarna volgde, was een eindeloze reeks aan overwinningen en ereplaatsen. Tot en met eind 2014 vertegenwoordigde hij de kleuren van Liquigas (later Cannondale), tussen 2015 en 2016 reed hij voor Tinkoff, in de periode 2017-2021 koerste hij namens BORA-hansgrohe en in zijn laatste twee seizoenen (2022 en 2023) was TotalEnergies zijn broodheer. Eenieder die alle topvijfnoteringen van Sagan op papier wil zetten, komt waarschijnlijk inkt of pennen tekort. In een afscheidsartikel als dit dienen we uiteraard (en met plezier) een aantal zeges (of belangrijke klassementsoverwinningen) extra uit te lichten.

Overzicht met belangrijkste zeges/gewonnen klassementen Peter Sagan

'Koning van Californië en Zwitserland' kroont zich drie keer op rij tot wereldkampioen

Misschien behoeft hetgeen Sagan heeft laten zien geen verdere uitleg. Het merendeel van de dingen die hij heeft tentoongesteld staan immers bij velen nog op het netvlies gebrand, al kan het geen kwaad om een aantal van de meest opvallende dingen nog eens uit te lichten. Maar wat kies je dan? Het feit dat hij drie keer op rij (2015, 2016 en 2017) wereldkampioen wist te worden, het gegeven dat hij maar liefst zeven groene truien in 'La Grande Boucle' mee naar huis nam of iets totaal anders? Zo won hij drie keer Gent-Wevelgem, was hij met respectievelijk zeventien en negentien etappeoverwinningen de absolute koning in de Ronde van Californië en de Ronde van Zwitserland én nestelde hij zich in het illustere rijtje met 'heren die in alle grote rondes minstens één rit wisten te winnen'.

We herinneren ons allemaal de beelden van Sagan op de Paterberg, in zijn gewonnen Ronde van Vlaanderen van 2016. De ontketende wereldkampioen van Richmond lost Sep Vanmarcke op het onding en soleert op knappe wijze naar de zege in Oudenaarde. Ook zijn frequent uitgevoerde wheelies - zowel op het vlakke als bergop - spreken tot de verbeelding. Het filmpje van een op zijn achterwiel rijdende Sagan, die daarbij op de flanken van een col ook nog eens wat koekjes uit een bak graait, ging viral, evenals zijn Grease-imitatie (samen met zijn ex-vrouw Katarina Smolkova) en zijn rol in de 'ik parkeer mijn fiets op het dak van een auto'-commercial.

En dan hebben we het nog niet eens gehad over zijn markante zegegebaren: imitaties van The Terminator (hij werd soms ook wel 'The Tourminator' genoemd) tot aan Forrest Gump. Of wat te denken van het grappen en grollen met zijn maatje Chris Froome, zijn sarcastische en gortdroge flashinterviews en de regelmatig terugkerende 'bunny hops'. Inderdaad: je moet ervan houden, maar in een tijd van vergaand geprogrammeerd koersen (ook wel: de veelvuldig bekritiseerde Sky-trein) was het voor menig wielervolger een welkome verademing. Rode lijn in de loopbaan van Sagan? Juraj Sagan, Daniel Oss, Maciej Bodnar en talloze stafleden die als heuse hofhouding van ploeg naar ploeg meeverhuisden met de veelvraat.

Van absolute veelvraat tot pelotonvulling: vanaf 2019 ging het met rasse schreden bergafwaarts voor het fenomeen van weleer

Sagan haalde vaak het nieuws en was met enige regelmaat een fenomeen op sociale media-kanalen. Er moet gezegd worden dat dat niet enkel in een hosanna-context was. Na een tweede plaats in Gent-Wevelgem (2013) kneep Sagan tijdens de huldiging van winnaar Fabian Cancellara een rondemiss in haar billen, wat veel stof deed opwaaien (ook buiten de wielerwereld). In 2017 werd hij uit de Tour de France gezet wegens het in volle sprint ten val brengen van Mark Cavendish. En ook in de nadagen van zijn carrière werd Sagan steeds vaker 'beticht' van onreglementair spurtgedrag (lees: te gortig ellebogenwerk).

Vanaf 2019 ging het wat betreft resultaten en prestaties met rasse schreden bergafwaarts voor Sagan: hij wist slechts slechts sporadisch (bij hoge uitzondering) te winnen. Dat hij zo snel zou worden overrompeld door een nieuwe groep toprenners op zijn beste terrein, werd drie jaar geleden door weinig mensen voor mogelijk gehouden. Blijkbaar lag ook voor Sagan de piek voor zijn dertigste. Had dat te maken met een slechts zwak opgepompte ambitiebal? Het lijkt er wel op. Ook Sagan kon - in navolging van allerlei andere sterren - zijn waanzinnige erelijst niet verder vullen onder de invloed van een nieuwe wielerwind, met daarin toppers als Mathieu van der Poel en Wout van Aert. Het begrip 'pelotonvulling' klinkt wat oneerbiedig, maar was wel toepasselijk voor het gewezen fenomeen, die overduidelijk als een rockster had geleefd (naar verluidt lustte hij graag een flesje rode wijn).

In zijn afscheidsjaar wist hij zelfs helemaal niet te winnen. Een jaar zonder ludiek zegegebaar van Sagan, hoe kon dat nou? De protagonist van het voorbije wielerdecennium maakte zich er zelf niet al te druk om. 'Toen ik 18 was, was ik blij dat ik niet meer naar school moest. Ik wilde niet terug. Nu ben ik 33 en ik wil ook niet naar het wielrennen terugkeren. Ik heb ervan genoten, maar het is genoeg geweest', concludeerde hij zelf. Gelukkig hoeven we Sagan nog niet helemaal te gaan missen. Mijn grote sportheld gaat zich namelijk richten op het mountainbiken, waarbij de Olympische Spelen als hoofddoel geldt. 'We zullen wel zien', zou hij er zelf over zeggen. Ook zoon Marlon zal de komende tijd op veel aandacht van pa kunnen rekenen. En met betrekking tot zijn afgesloten wegcarrière zeg ik: bedankt, Peter. Voor al het moois dat je hebt laten zien.

Youri van den Berg (Twitter: @YourivndnBerg)