Van Ajax-keeper tot Tourdeelnemers: zij gingen Hessmann voor (en waarom ze al dan niet gestraft werden)

Jumbo-Visma maakte woensdagavond plots bekend dat renner Michel Hessmann op 14 juni 2023 bij een out-of-competition-controle in Duitsland positief heeft getest op doping. De Nederlandse ploeg stelde dat ging om een zogenoemd Diuretica-medicijn, wat in de volksmond door het leven gaat als plaspil. Wat is het precies?

De Dopingautoriteit in Nederland vat het samen op de website. 'Diuretica, ook wel bekend als plaspillen, zorgen voor meer urineproductie en een snellere uitscheiding van (doping)stoffen. Voorbeelden zijn onder andere furosemine, bumetanide en chloorthiazide. Maskerende middelen, zoals probenecide, verminderen de uitscheiding van (doping)stoffen.'

Deze maskerende werking zorgt ervoor dat de zogenoemde plaspillen op de antidopinglijst staan, maar op zichzelf zorgen ze niet voor een prestatiebevorderend effect voor wielrenners. Crux gezegd: zou Hessmann in de door Primoz Roglic gewonnen Giro elke dag een plaspil hebben genomen, dan was hij niet direct sneller de bergen opgefietst. Een uitgebreide verklaring gaf (de renner van) Jumbo-Visma nog niet. 'We wachten de resultaten van nader onderzoek af. Michel is tot nader order geschorst door het team', aldus de ploeg woensdag.

Wat zijn diuretica en waar kunnen we het van kennen? 

'Diuretica zijn geneesmiddelen die de nieren stimuleren om meer urine te maken', schrijft de Dopingautoriteit. 'Niet alleen de productie van urine wordt versneld, ook de hoeveelheid urine neemt toe. Diuretica worden voorgeschreven voor de behandeling van hoge bloeddruk en om vochtophoping in het lichaam te verminderen. In de sport worden diuretica om de volgende drie redenen gebruikt: het verliezen van gewicht (in bijvoorbeeld judo kun je op die manier in een lagere gewichtsklasse uitkomen), lagere concentraties dopingstoffen (het maskerende effect) en 'droog worden', voor bodybuilders.'

Hessmann is zeker niet de eerste sporter die positief test op diuretica. Een in Nederland bekend voorbeeld is dat van Ajax-keeper Andre Onana, die in 2021 twaalf maanden geschorst werd nadat hij positief testte op furosemide. Naar eigen zeggen ging het om een tabletje van zijn vrouw. Huidig Manchester United-middenvelder Fred kreeg in 2015 dezelfde straf nadat er een vochtafdrijvend middel in zijn lichaam werd aangetroffen, terwijl de bekende Portugees Deco werd vrijgesproken na een positieve plas. Telstar-speler Kevin van Essen werd in datzelfde jaar zelfs twee jaar geschorst, bij hem was er volgens zijn verdediging sprake van een vervuild supplement. In tal van andere sporten als tennis en zelfs biljart zijn tevens voorbeelden beschikbaar.

Vochtafdrijvende middelen in het wielrennen: wie gingen Hessmann voor? 

Ook in het wielrennen zijn er enkele voorbeelden met vochtafdrijvende middelen bekend. De Belg Kevyn Ista kreeg in 2018 een waarschuwing nadat er sporen van furosemide bij hem werden teruggevonden, omdat hij kon bewijzen dat die onvrijwillig in zijn lichaam waren terechtgekomen. Ex-Movistar-coureur Fransisco Ventoso testte in 2009 positief op hetzelfde middel bij een out-of-competition-controle, maar zijn schorsing van negen maanden werd uiteindelijk teruggedraaid. De Italiaan Michael Bresciani werd in 2017 voor twee maanden geschorst nadat het middel tot hem was gekomen, volgens hem via besmet eten van zijn moeder, die het middel gebruikte.

Alexander Kolobnev testte in de Tour van 2011 positief op diuretica, waarop hij door zijn ploeg Katusha uit de ronde werd gezet. Hij werd in februari 2012 vrijgesproken door het CAS, vanwege medische redenen. Eén jaar later testte Fränk Schleck in de Ronde van Frankrijk positief op Xipamide, eveneens een diuretica. Hij werd uiteindelijk voor één jaar geschorst.

Iljo Keisse overkwam tijdens de Zesdaagse van Gent van 2008 hetzelfde: hij werd positief getest op Hydrochloorthiazide, een ander middel dat tot de diuretica-groep behoort. Na een lange, slepende zaak (en schorsing) werd de Belg uiteindelijk in het gelijk werd gesteld en moest de UCI zelfs een som geld aan hem betalen. De Canadees Jack Burke werd in na een positieve test in 2013 eveneens vrijgesproken nadat hij kon bewijzen dat het via vervuild water in zijn lichaam was terechtgekomen. Voor de duidelijkheid: in het geval van Hessmann is het niet bekend om welk middel en welke concentraties het gaat.

Herman Ram: 'Als er sprake van nalatigheid is, volgt er wel een straf'

Herman Ram was tot en met 2021 het hoofd van de Nederlandse Dopingautoriteit en hij heeft dus veel ervaring met dergelijke middelen en zaken. 'Furosemide zit in allerlei medicijnen verwerkt', zei hij daar eerder over na de positieve test van Ajax-keeper Onana. 'Het staat op de dopinglijst, omdat het gebruikt kan worden als maskering. Een positieve test op furosemide komt regelmatig voor, vaak met de redenering dat het veroorzaakt is door slordig medicijngebruik.'

'Pas als er helemaal geen sprake is van schuld of nalatigheid, wordt er geen straf uitgesproken. Daar zijn wel wat voorbeelden van. Zoals een sporter die positief werd bevonden na het eten van vervuild vlees in een land waarin hij geen enkele reden had om te vermoeden dat dit zo kon zijn. En een sporter kreeg een keer cocaïne binnen via het drinken van thee. Ook daar volgde geen straf op, omdat de sporter dit niet had kunnen zien aankomen. Maar als sprake is van bijvoorbeeld nalatigheid, volgt wel een straf.'

Wat zijn dan de opties voor Hessmann? 'Het feit dat de straf van Onana één jaar is geworden, duidt erop dat de tuchtcommissie niet uitgaat van een opzettelijke dopingovertreding. Anders had de straf veel hoger uitgevallen, het uitgangspunt is in dat geval vier jaar. Ze zien blijkbaar ruimte voor verzachtende omstandigheden. Want één jaar is echt de onderkant van de ruimte die de tuchtcommissie heeft', aldus Ram.